Probleem Vathorst niet veroorzaakt door ventilatiesysteem

De Amersfoortse wijk Vathorst duikt regelmatig op in de media. Veel bewoners melden gezondheidsklachten omdat ze hun woning niet goed kunnen ventileren. Voor Zembla was dit aanleiding om voor de derde keer een reportage te wijden aan Vathorst. Daarin werd het ventilatiesysteem aangewezen als hoofdoorzaak van de problemen. Er gaan zelfs stemmen op om toepassing van de techniek in Nederlandse woningen te verbieden. Maar er is nieuws. Uit recent onderzoek blijkt dat de problemen niet worden veroorzaakt door het ventilatiesysteem, maar door de installatie ervan. Daarbij zijn fouten gemaakt die onder andere te wijten zijn aan de locatie van Vathorst.

De woningen in Vathorst zijn uitgerust met een gebalanceerd ventilatiesysteem. Dit zgn. WTW-systeem (Warmte Terug Win) is een simpele techniek die zoveel energie bespaart en uitstoot van CO2 reduceert dat Nederland op zijn sloffen de Kyoto-norm zou halen als dit systeem in elke woning zou worden geïnstalleerd. Tot nu toe zijn in Nederland 400.000 woningen uitgerust met een gebalanceerd ventilatiesysteem. In landen om ons heen, met name Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Frankrijk en Groot Brittannië, is dat aantal nog veel groter. Opvallend is dat er in al die landen maar één voorbeeld is van massale ventilatieproblemen in woningen waar dit systeem is aangebracht. Dat is Vathorst. Vandaar dat niet alleen de ventilatiesystemen, maar ook andere feiten en omstandigheden in Vathorst aan het onderzoek werden onderworpen.

Vergelijken we Vathorst met andere projecten waar woningen zijn uitgerust met WTW-systemen, dan vallen twee verschillen op: de locatie van Vathorst en de wijze waarop de WTW-systemen zijn geïnstalleerd.

Locatie
Vathorst ligt in de oksel van twee kruisende autosnelwegen. De woningen zijn voorzien van ramen die niet geopend kunnen worden. Dat is wellicht gedaan om de geluidsoverlast en de luchtvervuiling buiten te houden. Maar dat is geen eis van het WTW-systeem. De filters zorgen ervoor dat bewoners geen roetdeeltjes inademen. Maar omdat de ramen niet open kunnen, ontstaan wel andere reële problemen. De geluidbronnen in huis treden meer naar de voorgrond. Bewoners ervaren een opgesloten gevoel en nemen verkeerde beslissingen. Eén bewoner had zelfs uit frustratie het WTW-systeem losgekoppeld van het elektriciteitsnet. Dat maakte de situatie onbedoeld nog erger. Kort en goed: ramen moeten altijd open kunnen. Dat heeft niets te maken met het gebruik van een WTW-systeem.

Installatie
De problemen in Vathorst (andere wijken worden door de media niet genoemd) wekken de indruk dat er bij het installeren van het WTW-systeem op een aantal punten is beknibbeld op kosten. De getoonde installaties maken een afgeraffelde indruk. De geluiddempers ontbreken. De installaties zijn niet goed ingeregeld. Toe- en afvoeropeningen zijn te dicht bij elkaar geplaatst. Dat kan weer leiden tot kortsluiting. Enzovoort. De klachten die hieruit voortvloeien, zijn wel degelijk reëel maar vinden hun oorzaak niet in het principe van gebalanceerde ventilatie met warmte-terugwinning. Het probleem zit in de omgang met het WTW-systeem, zowel bij de installatie als bij het gebruik. Hier rust een verantwoordelijkheid bij de bouwsector. De ontwikkelaar, de aannemer en de installateur moeten beter hun werk doen. Maar die zitten niet te wachten op klachten. Klachten zijn duur en tijdrovend. Liever zoekt men een zondebok: de nieuwe ventilatietechniek.

Kan een WTW-systeem de gezondheid bedreigen?
Het antwoord is nee! Mits goed geïnstalleerd, bevordert een WTW-systeem juist het comfort en welzijn. Het is geen rocket-science of high tech. Het zijn twee ventilatoren die ieder een eigen luchtstroom op gang brengen. Eén stroom voert verbruikte lucht naar buiten en één stroom brengt verse buitenlucht naar binnen. Het bijzondere van een WTW-systeem is dat beide luchtstromen een warmte-wisselaar passeren. Deze draagt de warmte uit de afvoerlucht effectief (>90%) over op de verse luchtstroom die het huis ingaat. Dat spaart veel geld. Als het huis zorgvuldig is geïsoleerd en uitgerust met een WTW-systeem, scheelt dat de bewoner 450 m3 aardgas per jaar. Bij woningen zonder WTW-systeem zorgt de ventilatie juist voor negatieve compensatie van dak- en gevelisolatie. De lucht die via een WTW-systeem naar binnen komt, is dezelfde buitenlucht als bij andere ventilatiesystemen of open ramen, maar dan schoner. Ventilatie met een dergelijk systeem zorgt er voor dat er geen condensatie of schimmelvorming optreedt in de woning. Daarnaast vangt het filter roetdeeltjes en andere ongewenste componenten uit de buitenlucht. Het filter zelf blijft altijd droog, ook als het regent. Als het met regelmaat wordt uitgezogen, werkt het het beste. Zonder filter werkt het systeem ook prima, maar dan vangt het geen luchtverontreiniging af.

De WTW-techniek is tien jaar beproefd. Vooropgesteld dat het volgens de regels van het installatievak wordt aangebracht, is het een betrouwbaar, comfortabel, goedkoop en vooral effectief systeem dat een substantiële milieubijdrage levert.

WTW en het milieu
De jaaropbrengst van een warmtewisselaar in Amsterdam is 14,8 GJ.
Nederland telt bijna 7 miljoen woningen.
Totale besparing: 7 miljoen * 14,8 GJ = ruim 100 PetaJoule.
Dit scheelt een uitstoot van ruim 5 miljoen ton CO2 per jaar.
In geld uitgedrukt spreken we over € 2 miljard per jaar.
Alleen voor de woningbouw!

Vuistregels voor zorgvuldige installatie
Elke techniek heeft zijn eigen spelregels. In het geval van WTW-systemen komt het aan op een zorgvuldig ontwerp en zorgvuldige installatie. De zes vuistregels voor de installateur zijn:
- Luchthoeveelheden aantonen bij oplevering
- Geluidsproductie normeren
- Voorgeschreven geluiddempers ook aanbrengen
- Balans aantonen
- Luchthoeveelheid per vertrek inregelen
- Filtervervangingsindicatie door en op het toestel

Conclusie
Er is geen reden om de problemen in Vathorst te wijten aan het WTW-systeem dat in de woningen is geïnstalleerd. Niet de techniek, maar de uitvoering in één of enkele projecten is beneden de maat geweest.

Zou het WTW-systeem als gevolg van Vathorst toch uit de gratie raken, dan zou een ontwikkeling worden gefrustreerd die voor het Nederlands milieu- en CO2 reductiebeleid van groot belang is. Als de hele Nederlandse huizenvoorraad met deze techniek zou worden uitgerust, zou Nederland in één keer voldoen aan zijn internationale verplichtingen inzake CO2 reductie. Terwijl de Nederlanders veel geld zouden besparen.

Er is geen gevaar voor de volksgezondheid. Mits goed aangebracht, werkt de WTW-techniek comfort- en welzijnsbevorderend. De ervaringen in Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Frankrijk, Groot Brittannië en in zo'n 400.000 woningen in Nederland bewijzen dat.